WILLAKUY CHAYARICHIQKUNAPI HUKNIRAQ KASQANMANTA USUCHIKUY
Ayllunkunarayku utaq hukniraq qara kayninmantarayku usuchikuyqa chiqniykunamanta paqarimun (Kaykunaqa kanku mana allin hamutakuykuna manaraq runakunata riqsispa) chaymantapas estereotipokunamanta (kaykunaqa kanku imaynata umanchikpi rikuniku runakunata manaraq riqsispalla) hawallanta qawarispa (imay ñiraq qaran kasqanta, imaynas uyankuna, imay ñiraq chukchan kasqanta) hinallataq étnicas nisqata (Kayqa ima ayllukunamanta qamusqanta, imayna kawsakusqanta, ruwasqanta, pachakusqanta, ima simi rimasqanta, maymanta hamusqanmanta), etc runakunamanta utaq ayllu llaqtakunamanta.
Kikin willakuq chayarichiqkuna, llamkaqninkunapas mastarikamunku tukuy niraq willakuykunata hinaspa chayqa runakunapa umankunaman chayakamun, hamutayninkunaman tikrakamun, chaninchakuyninkunaman, rimayninkunamanpas. Chaymanhina aswan allinta kaykunata qawarinanchik:
¿Imaynatam usuchikuy rikurparin willakuy chayachiqkunapi?
• Manapuni rikurichikuptinku1 : Chayqa kapun huk ayllu llaqtakuna manapuni rikuriptin willay chayarichiqkunapi, chayna kaptin mana pipas qawarinkuchu kay suyumanta mana kasqanpas hina.
• Estereotiporayku mana kikinta rikuchikuptinku2 : Chayqa huk ayllu llaqtata mana kikin kasqanta qawarichikuptinku, aswantaq hukniraqta rikuchikuptinku, chaywan runakuna mana allintaña qawarikunku. Chay estereotipokunata kallpanchachiqkuna kanku kimsa, hinaspa kaynata patarachikun runakunata imayna qawasqanmanhina:
UchuyyachikuptinkuChayqa programakunapi utaq spots nisqakunapi huk ayllu llaqtakunata uchuyyachispa qawarichinku, kaykuna mana qullqiyuq kanku, chaynahina hamutakuykunata mastarichispa.Exóticashinata qawarichiptinku. Chayqa huk ayllu llaqtapa yachasqanta, ruwasqanta aswan hatunta rikurichinptinku hinallataq "Paykuna" chayna kanku nispa qawarichiptinku, chayman hina taqanapaq, mana kuskanchakunanchikpaq.Kallpaq utaq mana uyariqhinata qawachiptinku, kayqa huk ayllu llaqtata mana allin yuyayniyuq hina rikuchikuptinku, hinaspataq kallpaq hinata, waqayasqa hinata, piñarikuq hinata qawachikuptinku.• Sapa punchaw rikuchikuptinku : ichaqa wañuyman tanqay tanqarispa. Alfaro nisqanmanhina kayqa kaynata qawaykun "hukniraq kasqankunata hawka chaskin ichaqa imatapas urquyta maskaspa" (2011:121). Kayqa achkatam rikukun corporativo nisqan kay pachapi, tukuy niraq kasqanchikta qawarichikuyta munan ichaqa comercio wiñachinanpaq. Chaymanhina ñawraykunata mana allintapunichu qawarichikun, aswantaq usuchikuyman wichiyta atinman. chaymantapas uchuyyachikun programas utaq spots publicitarios nisqapi huk aylluman utaq llaqtaman qawarichikunku pisi hina, mana allin hina, runa umankunapi churaspa ayllunmanta llaqtanmanta kasqan raykupas hina. Exoticasqa kanku huk ayllu llaqtapa yachasqanta, ruwasqanta aswan hatunta rikurichinptinku hinallataq "Paykuna" chayna kanku nispa qawarichiptinku, chayman hina taqanapaq, mana "ñuqanchik" ukupi kanakupaq. Kallpaq utaq mana uyariq hinata qawachinku, huk ayllu llaqtata mana allin yuyayniyuq hina rikuchikuptinku, hinaspataq kallpaq hinata, waqayasqa hinata, piñarikuq hinata qawachikunku. Willakuy chayarichiqkunapi hukniraq kasqanmanta usuchikuy. Willakuy Chayarichiqkuna kikillanmanta allichakuynin
1 Ardito, Wilfredo. Consultoría sobre estereotipos y discriminación en la televisión peruana (Resumen ejecutivo). CONCORTV, 2014b.
2 Ibíd